Dünyanın gitgide küçülmesine sebep olan sosyal medya ve dijital teknolojiler, genişleyen dünya pazarında uluslararası mal ve hizmet dolaşımının önü alınamaz bir hıza ulaşmasını sağladı. Böylesi bir dönemde mal ve hizmetlerini sayısız ülkede pazarlama isteği ve ihtiyacında olan girişimciler için de marka ve tasarım başta olmak üzere tüm fikri ve sınai mülkiyet haklarını uluslararası alanda koruma gerekliliği en üst seviyeye ulaştı.

Bu noktada ilk bilinmesi gereken, az sayıda bölgesel oluşum mevcut olsa da, tüm ülkeleri kapsayan bir uluslararası marka, tasarım ya da sınai mülkiyet koruması üst yapısının bulunmamasıdır. Bu nedenle, her bir ülke ya da varsa bölgesel yapılanmanın mevzuatı çerçevesinde tek tek tescil başvurusu yapılması gerekmektedir. Hangi ülkelerde hangi yöntemle başvuru yapılacağına ve söz konusu ülke(ler)de markanın ve tasarımın tesciline engel teşkil edebilecek risklerin belirlenmesinin ardından, en uygun strateji ile hareket edilmesi gerekmektedir. Ürün ve hizmet sağlanacak ülkelerde tescil alınması her şeyden önce kötü niyetli üçüncü kişilere karşı oldukça önemli rol oynamaktadır. Tescil işlemlerinin ertelenmesi ya da ihmali kısa ve uzun vadeli birçok zarar ve riski beraberinde getirecektir.

Yurtdışında marka ve tasarım başvurusu yaparken izlenebilecek çeşitli yöntemler bulunmaktadır.

Hedef ülkede, ülkenin kendi mevzuatına, ücretlerine ve istenen belgelerine göre yerel bir vekil aracılığıyla yapılabilecek marka ve tasarım başvuru yöntemidir. Ülkelerin prosedürlerine göre farklılık göstermekle birlikte basit imzalı, noter onaylı, apostilli ya da elçilik onaylı vekaletname ve ek belge gereksinimleri doğabilir. Tek tek ülkelere yapılan başvuruların yanı sıra EUIPO, OAPI gibi birden fazla ülkenin bir araya gelerek oluşturduğu bölgesel yapılanmalara da aynı gereklilikler çerçevesinde bu kanalla başvuru yapılabilmektedir.

Başvuruların yapılabilmesi için basit imzalı vekaletname gerekmektedir. (buradan indirebilirsiniz)

Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO) aracılığıyla Türkiye’nin de 1999 yılından beri taraf olduğu Madrid Protokolü çerçevesinde toplam 106 ülkenin tamamına ya da belli bir kısmına aynı anda tek bir başvuru yapma imkanı bulunmaktadır. Tasarımlar ise yine WIPO aracılığıyla Türkiye’nin de taraf olduğu Cenevre Metni kapsamında 63 ülkenin tamamına ya da bir bölümüne aynı anda tek başvuru yapılabilmektedir.

Özellikle birden fazla ülkeyi içeren başvurularda hesaplı bir çözüm olması ve her ülkede yerel vekil gerektirmeden işlem yapabilme kolaylığı sağlaması açısından sıklıkla tercih edilen bir marka ve tasarım tescil sistemidir.

WIPO aracılığıyla Türkiye’den yapılacak ilk marka başvuruları yalnızca TürkPatent aracılığıyla yapılabilir. Bu yolla WIPO’ya bir kez yapılan marka başvurularına sonradan ülke eklenmesi işlemi ise doğrudan WIPO sistemi üzerinden yapılabilmektedir. Marka başvurularında bu yöntemin kullanılabilmesi için belli başlı gerekliliklerin yerine getirilmesi gerekmektedir. Öncelikle başvurusunu yapacağınız markanın birebir logo, başvuru sahibi ve sınıflarını içeren şekilde Türkiye’de de başvurusu olmalıdır.

İlk aşamada yerel vekil ihtiyacı olmasa da, her bir ülkeden gelmesi olası ret, itiraz, sınıf düzenleme gibi taleplere yanıt verilebilmesi için ücreti mukabilinde gerekli belgelerin de sağlanması şartıyla yerel vekille çalışma zorunluluğu ortaya çıkabilir. Bu tür işlemlerde başvuru sahibi olarak söz konusu ülkelerde aracısız hareket edebilme olasılığı bulunmamaktadır.

Unutulmaması gereken önemli noktalardan biri de WIPO’nun başvuruyu sahipten ülkelere ileten bir aracı kurum olduğu ve başvuru ellerine ulaştıktan sonra her bir ülkenin başvuruyu kendi marka mevzuatı çerçevesinde incelediği; bu bağlamda her ülkenin başvuruyu kısmen veya tamamen reddetme ya da tescil etme hakkına sahip olduğudur. Ancak, bir ülkedeki herhangi bir karar diğer ülkelerde başvuruya ilişkin işlemleri ve kararları etkilemez.

Türkiye’de baz alınan başvuru WIPO aracılığıyla yapılan başvuruyu başvuru tarihinden itibaren 5 yıl süreyle etkileyebilmektedir. Ana başvurunun 5 yıllık bağımlılık süresi içerisinde Türkiye’de herhangi bir nedenle hükümden düşmesi, kısmen veya tamamen iptal edilmesi gibi durumlarda WIPO başvurusu da başvuruya konu tüm ülkelerde aynı şekilde etkilenecektir. Bu tür bir hak kaybettirici etkiye maruz kalan başvuruların sahipleri, bu durumdan etkilenmeden tescilin devamını sağlamak istedikleri ülkelere, WIPO’nun bildiriminden itibaren 3 ay içinde söz konusu ülkeler izin verdiği müddetçe dönüştürme talebinde bulunarak başvurularını herhangi bir değişiklik yapmadan ve uluslararası başvurunun başvuru tarihi korunacak şekilde ulusal başvuruya çevirebilirler. 5 yıllık sürenin dolmasının ardından ise uluslararası tescil, esas başvurudan bağımsız hale gelir.

Markanın aksine WIPO üzerinden yapılan tasarım başvurularında ise Türkiye’de herhangi bir ana başvuru olması gerekliliği ve bağımlılık süresi gibi bağlayıcılığı olan durumlar söz konusu değildir. Hatta istendiği takdirde Türkiye’ye de WIPO üzerinden tasarım başvurusu yapılabilir.

WIPO aracılığıyla marka başvurusu yapılabilen ülkeler

WIPO aracılığıyla tasarım başvurusu yapılabilen ülkeler

EUIPO aracılığıyla yapılan tek marka ya da tasarım başvurusu ile 27 Avrupa Birliği (AB) ülkesinde marka koruması elde edilebilmektedir. Tescil, AB’ye üye tüm ülkeleri kapsamaktadır. EUIPO aracılığıyla yapılan marka ve tasarım başvuruları WIPO üzerinden de ulusal yolla da yapılabilmektedir.

Hem marka hem de tasarım tescil süreçleri birçok ülke ve oluşuma kıyasla oldukça kolay ve hızlı ilerlemektedir.

Markalar için benzer marka sebebiyle re’sen ret sistemi yoktur. Bunun yerine benzer olduğu tespit edilen markaların sahiplerine markanıza ilan süresince itiraz edebileceklerine dair bir bildirim gönderilir. Marka sahipleri markanıza ilanda itiraz dosyalayıp haklı bulunmadığı sürece markanız benzer markalar nedeniyle reddedilmez. Başvurudan tescile kadar olan süre, herhangi bir itiraz ve ret durumuyla karşılaşılmaması halinde, yaklaşık 9 ila 12 aydır.  Koruma süresi 10 yılda bir sonsuz kere yenilenebilir.

Tasarımlar için ise süreç çok daha kısadır. Tasarım başvurunuz yapıldıktan sonra şekli incelemeye tabi tutulur ve bunun ardından herhangi bir ilan süreci olmaksızın tescile bağlanır. Başvurudan tescile kadar olan süre yaklaşık 1 hafta ila 1 aydır. Üçüncü kişilerin tasarımınıza karşı iptal işlemi başlatma hakkı bulunmaktadır. Koruma süresi 5’er yılda bir maksimum 25 yıla kadar uzatılabilir.

AB üyesi ülkeler

OAPI aracılığıyla yapılan tek bir marka ve tasarım başvurusu Fransızca konuşan 17 Afrika ülkesinde geçerlidir. Bu sisteme hem ulusal yolla hem de WIPO üzerinden başvuru yapılabilmektedir. Bu sistemi diğerlerinden ayıran en önemli özellik, ülkesel patent ofislerinin ve mevzuatlarının olmaması sebebiyle bu 17 Afrika ülkesine tek tek başvuru yapma seçeneğinin olmaması, dolayısıyla bu ülkelerden sadece birine dahi başvuru yapılması isteniyorsa tek yolun OAPI başvurusu olmasıdır.

Başvurular OAPI’nin merkez ofisinin bulunduğu Kamerun Yaounde’ye ya da üye ülkelerdeki irtibat ofislerine yapılabilir. Marka başvurularında mal sınıfları ile hizmet sınıfları aynı başvuruda bir arada bulunamaz. Yani mal ve hizmet sınıfları olan bir başvurunuz varsa, mallar için ayrı hizmetler için ayrı başvuru yapılması gerekir. Re’sen ret yoktur, sadece şekli inceleme vardır. Başvurudan tescile kadar geçen süre, herhangi bir ret ya da itiraz olmaması halinde, yaklaşık 9-12 aydır. Marka, birçok ülkeden farklı olarak, tescilden sonra ilana çıkarılır ve 6 ay ilanda kalır. Koruma süresi 10 yılda bir sonsuz kere yenilenebilir.

OAPI tasarım koruma süresi ise 5’er yılda bir maksimum 15 yıla kadar uzatılabilir.

OAPI üyesi ülkeler

Tüm bu başvuru yöntemlerinin dışında Andean Paktı (Bolivya, Kolombiya, Ekvador ve Peru) ve ARIPO (Botsvana, Lesotho, Liberya, Malavi, Namibya, Svaziland, Uganda, Zimbabve ve Tanzanya) üzerinden de bölgesel marka tescil başvurusu yapma imkânı bulunmaktadır.